Grupa Kopernika

Informacja  Grupy Kopernika

Polsko-Niemieckie konwersatorium Grupa Kopernika spotkało się w  Warszawie na swym trzydziestym drugim posiedzeniu. Niniejszy Raport streszcza wspólne wnioski członków Grupy Kopernika na temat: „Perspektywy relacji polsko-niemieckich pod rządami Prawa i Sprawiedliwości“.

Prof. dr Dieter Bingen, Darmstadt
dr Kazimierz Wóycicki, Warszawa                                                                            11. grudnia 2015 r

Raport  26
Znaczenie stosunków polsko-niemieckich w Unii Europejskiej 

Pięćdziesiąt lat po wymianie listów przez polskich i niemieckich biskupów podczas Soboru Watykańskiego II, 25 lat od momentu ostatecznego uznania granicy na Odrze i Nysie przez zjednoczone Niemcy oraz podpisania dwustronnego Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy oraz ponad dziesięć lat od przystąpienia Polski do Unii Europejskiej postępy zarówno integracji europejskiej jak i polsko-niemieckiego partnerstwa stoją dziś pod znakiem zapytania.

1.  Znaczenie relacji polsko-niemieckich dla przyszłości Unii Europejskiej

Unia Europejska znajduje się obecnie w kryzysie obejmującym wiele obszarów. Do punktów spornych należą:
- polityka dotycząca uchodźców,
- Partnerstwo Wschodnie wraz z wojną na Ukrainie i trudnymi stosunkami z Rosją,
- kryzys euro z nadal niewyjaśnionym problemem dotyczącym pozostania Grecji w unii walutowej,
- możliwe wyjście Wielkiej Brytanii z UE, które może wywołać dezintegrację kraju oraz wzmocnić dalsze dążenia separatystyczne w Europie Zachodniej i Południowej.

Podstawowe wartości Unii Europejskiej oraz nieodwracalność procesu integracji europejskiej są obecnie stawiane pod znakiem zapytania. Stosunki polsko-niemieckie mają w tej sytuacji specjalne strategiczne znaczenie - zwłaszcza wtedy, kiedy rządy obu krajów przyjmują różne stanowiska, jak na przykład w podejściu do kwestii uchodźców, polityki energetycznej i klimatycznej czy polityki bezpieczeństwa (stała obecność militarna NATO w Europie Środkowo-Wschodniej).

2.  Relacje dwustronne

Polacy i Niemcy rozbudowali podczas minionych 25 lat trwałą sieć powiązań państwowych, regionalnych, lokalnych i społecznych, które muszą być stale na nowo uzasadniane dla kolejnych pokoleń. Różnorodne europejskie kryzysy i rozwój sytuacji wewnętrznej po zmianie rządów w Polsce niepokoją wielu obywateli w obu krajach. Słusznym prawem demokratycznie wybranego rządu jest nowe zdefiniowanie kursu w polityce wewnętrznej i zagranicznej. Nie może jednak przy tym zostać naruszony podział władz, który jest powszechnie uznaną podstawową zasadą demokratycznej konstytucji. Rządowe próby strukturalnego i stałego oddziaływania na instytucje, które powinny działać niezależnie od egzekutywy, jak i przejęcie nad nimi kontroli, zagraża podziałowi władz. Niezawisłe sądy i niezależne media stanowią fundament demokratycznego porządku prawnego.

Mamy zaufanie do instytucji demokratycznych i społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. To przede wszystkim ich zadaniem jest wskazanie wątpliwych zmian politycznych i szukanie rozwiązań.

Dlatego wzywamy polskie media do wzmożenia wysiłków na rzecz ucywilizowania sporów politycznych oraz poniechania retoryki obrazu wroga – zarówno w kraju jak i za granicą. Jednocześnie niepokoją nas uogólniające oraz uprzedzające rozwój wypadków reakcje niemieckiej opinii publicznej i mediów, na przykład wypowiedzi, że prawdziwi demokraci nie powinni więcej jeździć do Polski, lub że Polskę należy „zmusić” do zawrócenia na właściwą drogę poprzez zabranie jej funduszy europejskich. Uznajemy pojawiające się pomysły wypowiadania partnerstw – czy to pomiędzy szkołami, miastami czy organizacjami pozarządowymi – za podważenie zaufania i odmowę kooperacji w czasie, kiedy są one szczególnie potrzebne i kiedy powinny inspirować młode pokolenia do wzmacniania kontaktów. Zbudowane w ostatnich dwóch dziesięcioleciach wzajemne zaufanie może zostać zbyt szybko pogrzebane, jeśli będziemy zbyt pochopnie podejmować decyzje i reagować emocjonalnie. Odzyskanie straconego zaufania będzie kosztować wiele czasu i energii.

Słusznym jest, że rząd Niemiec w tym okresie przejściowym wstrzymuje się z publicznym zajmowaniem stanowiska. Wypowiedzieć powinien się wówczas, kiedy bliski i sprawdzony partner  faktycznie złamałby europejskie prawo. 

Siły polityczne i społeczne powinny wykorzystać zbliżający się jubileusz Traktatu do udowodnienia strategicznych korzyści polsko-niemieckiej współpracy na rzecz stabilności i rozwiązywania problemów Unii Europejskiej – nie tylko podsumowując ostatnie 25 lat, ale przede wszystkim do tworzenia wspólnej europejskiej przyszłości.

 W celu odgrywania ważnej roli w Europie i w relacjach transatlantyckich Polska potrzebuje Niemiec. Niemcy potrzebują Polski, jeśli chcą pozostać siłą kształtującą europejską jedność – to znaczy być otoczonymi przez przyjaciół. Jak groźne jest dla Niemiec pozostawanie w UE w osamotnieniu pokazuje aktualny kryzys uchodźczy. I w tym zakresie powodzenie polityki Niemiec zależy od Polski. Właściwie rozumiana solidarność, chroniona jako korzyść własna w najlepszym tego słowa znaczeniu, pomoże obu krajom: Polsce i Niemcom.