Lebenszeichen ⋮ Znaki Życia
Polska a II wojna światowa - miejsca pamięci w Niemczech
Szukamy wspomnień, historycznych dokumentów i fizycznych śladów!
Spośród milionów kobiet i mężczyzn wywiezionych w czasie II wojny światowej na roboty przymusowe do Rzeszy Niemieckiej reżim nazistowski rozmieścił również na terenie dzisiejszej Nadrenii-Palatynatu i Kraju Saary ponad 200.000 osób, które zmuszano do ciężkiej pracy w rolnictwie, fabrykach i innych przedsiębiorstwach. Większość z tych, którzy przeżyli wojnę, wróciła po jej zakończeniu do swoich krajów lub wyemigrowała do krajów trzecich. Niektórzy jednak pozostawali tam, gdzie w przeszłości byli zmuszani do pracy. Były też inne powody dla jakich osoby z krajów europejskich, takich jak Polska, przybyły do Niemiec w czasie II wojny światowej lub bezpośrednio po jej zakończeniu, np. jako członkowie alianckich sił zbrojnych. Po wojnie Niemcy były dla niektórych krajem tranzytowym w ich podróży do nowego życia.
Poszukujemy:
• świadectw losów Polaków w Nadrenii-Palatynacie i Kraju Saary z okresu II wojny światowej;
• śladów pamięci o nich w przestrzeni publicznej, takich jak kamienie pamiątkowe, tablice i.in.
• zdjęć, dokumentów - np. listów, kartek, dowodów osobistych, wpisów do pamiętnika;
• związanych z tym pamiątek z czasów nazistowskich i okresu powojennego w regionie;
• byłych pracowników przymusowych i ich krewnych;
• świadków historii z regionu.
Apel do pobrania
Informacje zbieramy w każdej formie. Osoby zainteresowane mogą skorzystać z naszego formularza kontaktowego (dokument Word do pobrania).
O projekcie: Zdecentralizowane Krajobrazy Pamięci
Od kilku lat toczy się dyskusja na temat wzniesienia w centrum Berlina pomnika poświęconego polskim ofiarom II wojny światowej. Jednocześnie istnieją w niezliczonych miejscach znaki pamięci w postaci tablic pamiątkowych, pomników czy nagrobków. Znaki te są nie tylko częścią historii niemieckiej i polskiej kultury oraz przeszłości polskiego życia w Niemczech. Obcowanie z nimi, badanie i opowiadanie ich historii jest również ważną częścią stosunków polsko-niemieckich.
Region projektu 2021: Nadrenia-Palatynat i Kraj Saary
Dla południowo-zachodniej części Niemiec, a zwłaszcza dla Nadrenii-Palatynatu i Kraju Saary, historia obecności Polaków jest jeszcze bardziej nieznana niż dla wielu innych regionów. Tymczasem istnieje wiele powodów, aby przyjrzeć się jej bliżej. Działania mające na celu upamiętnienie podjął francuski rząd wojskowy. W latach 1947-1950 na cmentarzu leśnym w Moguncji-Mombach pochowano z całej Nadrenii-Palatynatu ponad 3.000 polskich, radzieckich oraz czeskich jeńców wojennych, pracowników przymusowych, jak również ich dzieci. Podobnie uhonorowano w miejscu pamięci obozu koncentracyjnego Hinzert-Pölert wraz z więźniami innych narodowości czterdziestu jeden polskich więźniów. Pamięć o polskich losach nie jest jednak w tych i innych przypadkach od razu widoczna i wymaga dalszych starań.
W 1979 roku na cmentarzu głównym w Bad Kreuznach umieszczono dwie tablice upamiętniające dwudziestu ośmiu byłych więźniów komanda zewnętrznego podlegającego obozowi koncentracyjnemu w Sachsenhausen, którzy musieli wykonywać prace przymusowe przy budowie pobliskiego mostu kolejowego. Wśród zamordowanych i pochowanych w zbiorowych mogiłach wiosną 1945 r. było czterech Polaków. Są znane ich nazwiska oraz daty urodzenia.
Z kolei w latach 70-tych w Stadecken-Elsheim, z inicjatywy katolickiego proboszcza i na mocy uchwały rady gminy, podjęto pierwsze kroki w kierunku indywidualnego upamiętnienia. W czerwcu 1975 r. na cmentarzu w Stadecken-Elsheim uroczyście odsłonięto kamień pamiątkowy poświęcony Leonowi Szczepaniakowi. Polak od 1939 r. pracował jako jeniec wojenny w rolnictwie w Stadecken-Elsheim. Za związek z Niemką został zadenuncjowany i powieszony w maju 1942 roku.
Znaki pamięci - znaki życia
Choć znane nam znaki pamięci o II wojnie światowej upamiętniają przede wszystkim ofiary, poległych i zamordowanych, to często są także jedynym widocznym śladem Polaków i ich obecności w regionie.
Około pięćdziesiąt takich śladów istnienia Polaków w Nadrenii-Palatynacie i Kraju Saary zostanie w ramach projektu dokładniej udokumentowanych, a wybrane z nich zostaną szczegółowo zbadane. Skupiamy się nie tylko na materialnym aspekcie pamięci, ale także na historiach ludzi, którzy się za nim kryją, oraz na tworzeniu i przekazywaniu miejsc pamięci. Wyniki zostaną zaprezentowane na portalu internetowym Porta Polonica oraz na stronach DPI, takich jak blog DPI. Planowane są dalsze publikacje oraz wystawa.
Kontakt:
Julia Röttjer M.A.
Wissenschaftliche Mitarbeiterin
Tel.: 00496151 - 4202-23
roettjer@dpi-da.de
Christof Schimsheimer M.A.
Wissenschaftlicher Mitarbeiter
Tel: 00496151 - 4202-25
schimsheimer@dpi-da.de
